Sołtys wsi Egiertowo: Kamil Klein

Egiertowo (w j. kaszubskim: Egertowò, niem. Eggertshütte) – wieś kaszubska położona we wschodnich obrzeżach Kaszubskiego Parku Krajobrazowego, w gminie Somonino, na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 20 Stargard Szczeciński - Szczecinek - Gdynia z drogą wojewódzka nr 224 Wejherowo - Tczew. Wieś jest placówką Ochotniczej Straży Pożarnej. W miejscowości funkcjonuje szkoła podstawowa, do której uczęszczają dzieci z miejscowości takich jak: Kaplica, Starkowa Huta, Piotrowo, Połęczyno, Kamela, Egiertowo, Hopowo.

Historia Egiertowa

Początki wsi datują się od około 1310 roku, kiedy to zostały zbudowane chaty węglarzy, smolarzy i szklarzy. Teren wsi porośnięty był lasami, które karczowano i wycinano. Smolnicy wtapiali ze smolnych pni drzew smołę, wypalali też węgiel drzewny, wytwarzali poiół i dziegieć. Wieś powstała dzięki drodze przebiegającej tu od morza w kierunku południowo-zachodnim, a nazwa pochodzi od nazwiska Eggert lub Egger.  Było to nazwisko jednego z osadników. Nie wiadomo czy był ona Niemcem czy Polakiem.  Jest to nazwisko niemieckie i pochodzi od czasownika eggen „Bronować”; Egger zatem to „bronujący”, a szerzej „rolnik”.  Egger był jednym ze smolników. Na podstawie dokumentów wiemy, że od roku 1664 wieś należała do starostwa Starogard, w tym samym roku zakwalifikowano ją jako pustkowie. Osada systematycznie była zaludniana przez starostę skarszewskiego ludnością sprowadzaną z Pomorza.  W tym czasie osiedliło się 4 rolników, z których każdy płacił 30 florenów i pracował 9 dni z własnym wyżywieniem.

W roku 1727 przebywał w Egiertowie burmistrz gdański Michael Zarwel. W tym czasie Egiertowo było już wsią i razem z Kamelą i Nową Wsią tworzyło jeden rejon rolniczy. Egiertowo posiadało 4 włóki ziemi ornej i 1 włókę krzaków. Ziemia ta podzielona była pomiędzy 8 osadników niemieckich. Oprócz nich mieszkali tu jeszcze kołodziej i krawiec. Razem mieszkało 50 osób. Za włókę ziemi płacono czynsz, który po przeliczeniu wynosił 120 talarów.  W Egiertowie znajdowała się karczma, której właścicielem w 1772 roku był Krystian Krosin. Karczma to istniała czasów powojennych i funkcjonowała w budynku, który został zaadoptowany na szkołę w 1946 roku.

 W roku 1789 Egiertowo zostało wsią królewską i od tej pory następował jego bardzo szybki rozwój. Według danych z końca XIX wieku wiadomo, że w XVIII wieku Egiertowo niem. Eggertshütte funkcjonowało jako gmina jednostkowa. Był to podział administracyjny ustanowiony przez państwo pruskie (Egiertowo znajdowało się w zaborze pruskim). Według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego była to wieś włościańska w powiecie kartuskim, parafii Goręczyn, szkoła Kamela, poczta Szenbark. Wieś obejmowała 14 posiadłości włościańskich, 6 posiadłości ogrodników, liczyła 1740 morgów obszaru, 25 domów mieszkalnych, 16 katolików, 168 ewangelików. W 1867 roku wieś liczyła 189 mieszkańców, w tym 4 rodziny polskie. W 1905 roku Egiertowo posiadało 445,2 ha ziemi użytkowej i 269 mieszkańców.

OKRES II WOJNY ŚWIATOWEJ

Po zajęciu tych obszarów przez Niemcy (pierwsze dni września 1939 roku) powołano

Okręg Gdańsk- Prusy Zachodnie. Okręg ten wcielono do III Rzeszy. Była to jedna z wielu prowincji Niemiec. Najwyższą władzę sprawował namiestnik mianowany przez Adolfa Hitlera.  Naziści rozpoczęli realizację planu całkowitej likwidacji polskiej kultury, obyczajów i języka.

Relacja jednej z najstarszych rodzimych mieszkanek Egiertowa

Pani Anna Socha z d. Klein  urodziła się 5 marca 1933 roku w Egiertowie w rodzinie Klein. W Egiertowie mieszkała do 15 roku życia. Przeżyła w Egiertowie całą II Wojnę Światową. W wieku 15 lat wyprowadziła się do Sopotu, gdzie uczęszczała do Szkoły Handlowej.

We wspomnieniach Pani Anny wieś Egiertowska była wsią rolniczą. W miejscowości znajdowała się szkoła, sklep oraz karczma prowadzone przez Niemców. Karczma znajdowała się w miejscu, w którym obecnie stoi szkoła w Egiertowie. Natomiast sklep znajdował się naprzeciwko obecnego miejsca pamięci w Egiertowie. Przed wybuchem wojny w Egiertowie mieszkały w większości rodziny niemieckie. Rodzin polskich było tylko pięć: Muszka, Tessa, Klein i Herbasz i Uhlenberg. Ludność polska i niemiecka żyły w zgodzie, jak określa Pani Anna, ”żyli jak jedna wielka rodzina”. Sytuacja diametralnie zmieniła się wraz z wybuchem II Wojny Światowej. Z dnia na dzień relacje z Niemcami stały się wrogie i prześladowali oni polskich mieszkańców.

W pierwszych dniach września 1939 roku rozpoczęły się represje i aresztowania. Niemcy pojmali około 20 (Pani Socha nie pamięta dokładnie, trzeba mieć na uwadze, że miała wtedy 6 lat) mężczyzn z Egiertowa, w tym jej 17 letniego brata oraz ojca i wuja. Więźniowe przetrzymywani byli w starej kuźni. To właśnie w tym miejscu znajduje się obecnie miejsce upamiętniające pomordowanych i pojmanych mieszkańców Egiertowa. Pani Klein wraz z matką chodziły do więzionych, zanosząc im jedzenie. Po kilu dniach zostali oni wywiezieni do obozów koncentracyjnych. Ojciec Józef Klein trafił do obozu w Sztutowie, a brat Jan do obozu w okolicach Wejherowa.

Rodzina Państwa Klein zajmowała się rolnictwem jak większość mieszkańców. Wraz z wybuchem wojny Niemcy zabrali im gospodarstwo, a jej rodzina (mama, ona oraz 3 jej braci) musiała pracować dla Niemców. Dostawali na 5 osobową rodzinę jeden bochenek chleba na tydzień. 

Do szkoły Pani Anna poszła w 1939 roku, gdzie dzieci uczone były przez Niemca w języku niemieckim.

Miejsce pamięci w Egiertowie zostało ufundowane przez Stefana Socha. Pomnik upamiętnia  śmierć mieszkańców Egiertowa w 1939 roku. Wśród tragicznie pomordowanych znaleźli się:

Uhlenberg Walenty

Jedernalik Alfons

Tessa Józef

Tessa Jan

Magulski Robert

Klein Bernard

Klein Józef

Klein Jan

OKRES POWOJENNY  

Okres PRL to czas stabilizacji dla wsi. Pomimo braku większości materiałów budowlanych powstało wiele nowych murowanych domów, powoli wkraczała mechanizacja rolnictwa, a także rozbudowywano drogi. Od roku 1945 do roku 1975 wieś Egiertowo uzyskała wodociąg wiejski, światło elektryczne, komunikację PKS, stację benzynową oraz cztery telefony. W 1966 roku Józef Szadach i Bolesław Socha założyli Ochotniczą Straż Pożarną w Egiertowie. W 1987 roku rozpoczęto kapitalny remont budynku szkoły. Wybudowano różnie nowy sklep.

29 listopada 1972 roku Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu gmin. Na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku z dnia 4 grudnia 1972 roku powołano gminę Somonino w powiecie kartuskim, do której obecnie należy Egiertowo.

HISTORIA SZKOŁY W EGIERTOWIE

Do roku 1879 roku w Egiertowie nie było szkoły, a dzieci chodziły do szkoły w Kameli. W 1880 roku powstała szkoła w Egiertowie. Znajdowała się w innym budynku, który istnieje do dziś. Początkowo jako, że był to zabór pruski uczył w niej niemiecki nauczyciel Pan Zastrow. Pozostawał on w Egiertowie, aż do przyłączenia Egiertowa do Polski w 1920 roku. W latach 1920-1924 w szkole uczył nauczyciel Pan Herz, a w latach 1924-1929 Pan Brüschke, który jednocześnie uczył religii ewangelickiej w Hopowie, Somoninie, Kameli i Borczu. 

Od kwietnia 1929 roku w szkole zaczęto uczyć w języku polskim, jedynie religii nauczono po niemiecku. Do szkoły w Egiertowie uczęszczało 23 dzieci ewangelickich i 9 katolickich. W latach 1929-1933 nauczycielem był ewangelik. Lekcje religii prowadził w Kameli nauczyciel z Połęczyna.

W czasie okupacji zajęć szkolnych nie przerwano, a dzieci znów uczono w języku niemieckim.

Po wojnie w 1946 roku kierownictwo szkołą objął nauczyciel Antoni Wróbel. Jednocześnie w budynek byłej karczmy niemieckiej, otwarto  średnią szkołę rolniczą.  W kronice szkoły podstawowej w Egiertowie Antoni Wróbel   pisał o tragicznym stanie szkoły, brakowało szyb w oknach, drzwi do klas, ławki były w opłakanym stanie, a na ziemi pełno było gruzu i śmieci.  Po około tygodniu intensywnych prac budynek i jego otoczenie uporządkowano i można było rozpocząć naukę. Szkoła jednak wymagała remontu. Nauczaniem objęto 31 dzieci w wieku od 8-13 lat. Mimo trwającej nauki szkołę wciąż remontowano. Koło rodzicielskie działające przy szkole organizowało imprezy m. in. taneczne,  z których dochód przeznaczono na cele szkolne.  Dzięki temu były pieniądze na pomoce naukowe, materiały kancelaryjne, abonament kinowy, głośnik radiowy. Tradycyjnie, w szkole organizowano różne uroczystości m. in. Gwiazdkę. Czczono święta państwowe i rocznice ważnych wydarzeń.

Rok szkolny 1950/1951 przyniósł szkole istotne zmiany lokalowe. Rozwiązano średnią szkołę rolniczą, a jej gmach (stara karczma niemiecka) wraz z boiskiem szkolnym przekazano szkole podstawowej. Szkoła Podstawowa funkcjonuje w tym miejscu do dziś dzień. Od strony drogi krajowej nr 20 widać jeszcze elementy starej karczmy – łuki i kolumny. W tym czasie postanowiono o przekształceniu szkoły w Egiertowie w szkołę 7-klasową i zaczęły do niej uczęszczać z okolicznych wsi.

Ważne miejsce na kartach historii szkoły zajmuje działalność Koła Ochrony Zwierzyny, działającego od 1955 roku. Za swą rzetelną pracę związaną z dokarmianiem zwierzyny leśnej, członkowie koła zdobywali czołowe miejsca w konkursach o zasięgu wojewódzkim, a nawet krajowym. Zdobyli wiele cennych nagród dla szkoły: odbiornik radiowy, aparat filmowy, akordeon, gabinet zoologiczny i inne. W roku szkolnym 1966/67 weszła w życie pełna realizacja 8-klasowej szkoły podstawowej. W wyniku zmian organizacyjnych szkolnictwa dokonanej w latach 1973-1974 szkoła uzyskała miano zbiorczej szkoły gminnej. Zlikwidowano wtedy klasy V-VIII w Starkowej Hucie i, a 92 uczniów przeszło do Egiertowa. W 1973 roku na emeryturę odszedł Antoni Wróbel, a nowym dyrektorem został Pan Józef Pakur.

W 1987 roku rozpoczęto kapitalny remont budynku szkoły. Trwał on trzy lata. W tym czasie zajęcia lekcyjne odbywały się często w prywatnych domach. Uroczyste i wyczekiwane otwarcie szkoły nastąpiło 3 września 1990 roku. Podczas uroczystego otwarcia szkołę poświecił ksiądz Bogumił Rumiński. Szkole w Egiertowie przyporządkowano odziały szkół w Hopowie, Kameli i Rybakach. W roku szkolonym 1999/2000 zostało w tej szkole powołane Gimnazjum Publiczne, które już w 2002 roku zostało przeniesione do Gimnazjum w Somoninie. W roku szkolnym 2000/2001 naukę w Egiertowie pobierało łącznie 327 uczniów i uczyło 25 nauczycieli.